16 juni 2022

Tijdens het congres Stedelijke Transformatie op 2 juni gingen deelnemers op excursie door de Binckhorst. Onder leiding van Karel Van den Berghe en Ulrike Hahn ondervonden zij hoe je door in- en uit te zoomen op de transformatie van zo’n gebied, circulaire mogelijkheden kunt ontdekken. De waarde die de deelnemers zagen, brachten ze tot uiting in een kleurrijke verbeelding. De conclusie: “De stad is een complex weefsel.”

Circulaire gebiedsontwikkeling gaat over gebieden die in relatie staan tot elkaar, invloed hebben op elkaar. Daar wordt doorgaans niet voldoende over nagedacht. Zo hebben keuzes op het niveau van de Binckhorst uitwerkingen op regionale circulariteits- en milieudoelstellingen.

Karel Van den Berghe (TU Delft) deed in een multidisciplinair team van onderzoekers ruim twee jaar lang onderzoek naar circulaire gebiedsontwikkeling in de Binckhorst. Voor een groep deelnemers – beleidsmedewerkers, wethouders, adviseurs, architecten, studenten en anderen – vertelt hij over de waarde van bijvoorbeeld de betonmolen. Die ligt strategisch aan het water, in verbinding met de Schie, en stamt nog uit het tijdperk waarin de Binckhorst een volledig industrieel gebied was. Voor stedelijke ontwikkeling is betonproductie in de directe omgeving cruciaal.

De asfaltcentrale van BAM wordt inmiddels gesloopt. Toekomstige woningen werden binnen de hindercirkel van de asfaltcentrale gepland. Dat beperkte niet alleen de toekomstmogelijkheden voor BAM, maar ook de mogelijkheid om het gewenste aantal wooneenheden daadwerkelijk te bouwen. In het bestemmingsplan wordt geprobeerd wonen en industrie te mengen, maar dit blijkt toch veel lastiger te zijn dan verwacht. De oplossing was uiteindelijk de asfaltcentrale te sluiten. Zo kunnen er veel meer woningen gerealiseerd worden in de Binckhorst. Dit is echter wel een verlies van een potentieel circulair asfaltbedrijf voor de regio Den Haag, waar nog zeer lang asfalt – en liefst circulair dus –nodig zal zijn. Dit asfalt moet nu van verder worden gebracht, met alle gevolgen voor het reeds verzadigde wegennet.

Kunst en denken als een kunstenaar kan onze kijk op de omgeving verruimen. Hoe precies, daarover deelt Ulrike Hahn (Erasmus Universiteit Rotterdam) vijf perspectieven:

1. Verbeelding: Artistieke verbeelding van de huidige situatie, maar ook van wat zou kúnnen zijn
2. Openheid: Kunstenaars zijn ruimdenkend en kunnen zaken open laten
3. Details en grotere plaatje: Kunstenaars kunnen in- en uitzoomen tussen het grotere plaatje en kleine details
4. Vrijheid: Kunst is vrij van regels
5. Belichaamd: Kunst stelt ons in staat om ons hart, hoofd en handen te gebruiken

Wonen naast een betonmolen levert veel geluidsoverlast op. Toch is er veel aan gelegen om wonen en betonproductie naast elkaar te laten bestaan. Want als hij wordt verplaatst, wordt de betonbehoefte voor de woningbouw dan nog wel voldaan? Van den Berghe verwacht dat de betonmolen nog wel enige tijd zal blijven, omdat de nabije omgeving geen plek biedt.

Wat is jouw perceptie van waarde in de Binckhorst? De deelnemers halen de kunstenaar in zichzelf naar boven en geven het antwoord op die vraag in kleur. Het valt een deelneemster op dat er nog veel te weinig bomen zijn. Het beton maakt ze geel, de kleur van de hoop, omdat ze daar nog veel potentie ziet. En ondanks de drukte van de weg voelt het er ook doods, want ze ziet te weinig mensen, bewoners, op straat.

Karel Van den Berghe: “Den Haag is, anders dan veel andere Nederlandse steden, bijna een uitsluitend residentiële en commerciële stad. De felle en vrolijke kleuren verwijzen naar de functies als wonen, kantoren, parken en winkels. Maar wat we soms vergeten is dat zulke gebieden – en dus Den Haag in zijn geheel – enkel kunnen bestaan omdat andere gebieden ze voorzien van bijvoorbeeld afvalverwerking, of het repareren van auto’s of bussen. Tot voor kort was deze rol weggelegd voor de Binckhorst, wat we hier kunnen zien als een ‘zwart’ kerngebied. Deze zwarte kern wordt steeds meer opgeslokt door de vrolijke kleuren, die er vooral een woongebied van willen maken. Echter vanuit circulaire gedachte is er zo geen gebied meer die zorgt voor de noodzakelijke, lokaal gesitueerde, functies. De circulaire economie van Den Haag wordt zo grijs, zonder goed circulair woon- en werkgebied.”

Op de vraag ‘Wat zien we, als we naar alle verbeeltenissen bij elkaar kijken’, antwoordt iemand resoluut: “De stad is een complex weefsel”. En zo is het.