Wat zijn de risico’s van verduurzaming en hoe ga je hiermee om? Het beantwoorden van deze vraag is lastig in een gebied waar stakeholders allemaal een ander belang hebben. Wiesje Korf en Hedi Westerduin, ontwerpend onderzoekers aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, ontwierpen samen met collega’s van het Centrum voor Milieu en Wetenschappen Leiden een serious game voor de Duin- en Bollenstreek.
Elke belanghebbende, of het nu een wethouder, teler of handelaar is, beantwoordt de vraag over de risico’s van verduurzaming en hoe je hiermee omgaat anders. Een teler is gericht op een stabiele bedrijfsvoering terwijl de wethouder het draagvlak juist belangrijk vindt. Samenwerken aan duurzaamheidsvraagstukken kan dan lastig zijn. Door gebruik te maken van een serious game ontstaat er een andere dynamiek in het gesprek, die leidt tot inzicht, begrip en creativiteit. “Voor ons was duidelijk dat dit het middel was om de dialoog op gang te brengen”, vertelt Wiesje.
Spelregels voor een gelijkwaardig gesprek
De keuze voor een serious game was weloverwogen. Het was voor de onderzoekers belangrijk om met veel partijen om tafel te gaan om de risico’s in kaart te brengen. Wiesje: “Sommigen zijn geoefend in het onder woorden brengen van hun standpunten, terwijl anderen dat minder zijn. Om een gelijkwaardig gesprek te voeren zijn daarom spelregels en een nieuwe, gelijkmakende taal wenselijk. Daar is een visual dialogue uitermate geschikt voor.” Beelden brengen een gemeenschappelijke taal en in combinatie met spelregels kan een gelijkwaardig gesprek worden gevoerd tussen mensen met verschillende achtergronden en belangen.
Bordspel van belangen
Bij de ontwikkeling van de game ‘Bolwerken’ is gestart vanuit de inhoud. Er is onderzocht wat er precies nodig was en hoe de creativiteit van de deelnemers daarbij benut kan worden. Wiesje: “In tegenstelling tot rollenspellen wilden we dat alle deelnemers hun expertise kunnen inzetten. We plaatsen deelnemers daarom in hun eigen rol en schotelen ze een situatie in de toekomst voor. Daar bedenken ze dan zelf een actie bij die zowel voor de individuele als gemeenschappelijke belangen positief uitpakt.” Het resultaat: een gemeenschappelijk bord met daarop de ecosysteemdiensten en biodiversiteit in de Duin- en Bollenstreek, en een kleiner individueel bord waarop individuele belangen staan.
Tijdens het spelen van het spel zijn deelnemers in gesprek gegaan over hoe de ecosysteemdiensten er nu uitzien en waar ze over vijf jaar willen zijn. Bij het bedenken van acties is steeds gekeken naar de invloed op de gemeenschappelijke en individuele borden. “Dit leidde, spelenderwijs, tot een gezamenlijk besef dat voor deze grote gemeenschappelijke uitdagingen alleen gezamenlijk opgelost kunnen worden goed gezamenlijke acties te bedenken waren.”
Van weerstand naar handelingsperspectief
Deelnemers geven aan dat weerstand verschuift naar handelingsperspectief. Het spel stimuleert hen om verder te gaan dan alleen het uiten van ongenoegen. Het besef dat het een gezamenlijke opgave is, motiveert de deelnemers om uit de machteloosheid te stappen en te handelen. Wiesje: “Het enthousiasme dat ontstond bij het bedenken van concrete acties was mooi om te zien!” Een van de deelnemers beaamt dat. “Het is verrassend makkelijk samenwerken tussen mensen waarvan je het op het eerste oog niet verwacht. De game stimuleert om verder te gaan dan praten over, en zenden van, ongenoegen. Op een prettige en veilige manier dwingt de game om samen tot actie te komen en creatief te zijn.”
De betrokkenheid en bereidheid van belanghebbenden is gegroeid dankzij ‘Bolwerken’, wat zorgde voor kennisdeling en community-vorming. Het hoofddoel was echter om alle individuele spelers inzicht te geven in de complexiteit van de verhouding tussen individuele en gemeenschappelijke belangen. De concrete acties die daaruit voortkwamen, worden nu besproken met Greenport Duin- en Bollenstreek, zodat de breed gedragen ideeën verder worden gebracht.
